OTOMOBİL LASTİKLERİ HAKKINDA KISA BİR REHBER.

1. KIŞ LASTİKLERİNE İHTİYAÇ VAR MI?
Kış lastikleri yazın kullanılır mı? İki lastik takımına ayrı para vermek ve değiştirmek yerine hep tek lastikle devam edilemez mi? Cevabı kısaca “Hayır”. Bu şekilde olsaydı bizim de diğer sürücülerin güvenliği de büyük bir risk altında olurdu. Lastikler otomobilinizin güvenli kullanımı için çok önemli bir faktör.

2. KIŞ VE YAZ LASTİKLERİ ARASINDAKİ TEMEL FARK NEDİR?

Kauçuk bileşeni
Kış lastiklerinde kullanılan kauçuk miktarı lastiğin yumuşaklığını ve esnekliğini korumasına, dolayısıyla hava soğukken yolu tutabilmesine yardımcı olur. Kış lastiklerinizi yaz aylarında kullanırsanız lastikleriniz çok yumuşar. Bu da daha hızlı yıpranma, düşük yakıt verimliliği ve daha uzun frenleme mesafesi anlamına gelir çünkü kış lastikleri yüksek sıcaklıklarda daha kolay esner. Kış lastikleri sert, kuru asfaltta daha hızlı bir şekilde yıpranır.

Yaz lastiklerinde kullanılan kauçuk bileşeni, kış lastiklerinde kullanılandan çok daha serttir, böylelikle yaz sıcağıyla başa çıkılabilir. Kış aylarında yaz lastiği kullanacak olursanız durma mesafesi çok daha uzun olur ve lastikler yolu tutacak kadar yumuşak olmadığı için düz bir çizgi üzerinde otomobil sürmek zorlaşır. Tabii yola devam edebilirseniz…

Lastik dişleri
Yaz lastikleri, otomobile daha iyi yol tutuşu sağlamaya yarayan daha geniş temas yüzeylerine sahiptir. Lastik dişi deseninde kış lastiklerine kıyasla daha az oluk ve kılcal yarıklar (kauçuğu çapraz şekilde kesen ince kesikler) olmasına rağmen dişler daha büyüktür. Böylelikle yüksek miktarda su taşınarak yan bölgelerden atılır ve kızaklama etkisinden kaçınmak için yolla temas en üst seviyeye çıkarılır.

Diğer yandan kış lastikleri çok sayıda dişe sahiptir ve bu dişler yaz lastiklerinden daha derindir. Bu dişler kış lastiklerinin karlı ve buzlu zeminlerde çekiş kuvvetini korumasını sağlar. Ayrıca olukların lastiğin yüzeyle temasını korumasına yardımcı olan, yukarıda bahsettiğimiz kılcal yarıklar mevcuttur.

3. KIŞ LASTİKLERİNE NE ZAMAN GEÇİLMELİ?
Uzmanlar bu konuda aynı görüşte: Kış lastikleri sadece kış içindir. Sıcaklık sürekli olarak 10 derecenin altındaysa kış lastiklerini kullanmanız gerekir. Kural olarak kış lastikleri hava sıcaklığı 10 derecenin altında, yaz lastikleri ise 10 derecenin üstündeyken en iyi performansı gösterir. Tabi ki nerede yaşadığınıza bağlı olarak “mevsim” kavramı uzayıp kısalacaktır…

Kış lastiği kullanılması hangi araçlar için zorunlu?
Türkiye’de, İçişleri Bakanlığı tarafından illere gönderilen Kış Genelgesi'ne göre, şehirlerarası karayollarında, yolcu ve eşya taşımasında kullanılan taşıtlar (A türü yetki belgelerine kayıtlı otomobiller ve kamyon, çekici, tanker, otobüs, minibüs ve kamyonet türü araçlar) 1 Aralık 2019 - 1 Nisan 2019 tarihleri arasında kış lastiği kullanmak zorunda. Kış lastiklerinin ne zaman, hangi aylarda kullanılması gerektiğine ilişkin detaylar ve yerel olarak farklılaşabilen uygulamalar için bulunduğunuz ilin valiliğine ait açıklamaları takip etmelisiniz. Ticari olmayan, özel otomobiller için ülkemizde kış lastiği kullanımı zorunluluğu bulunmuyor ama yukarıda bahsettiğimiz hava koşullarında kullanılması tavsiye ediliyor.

Kış lastiği kullanım zorunluluğu ülkeden ülkeye farklılık gösteriyor. Bu yüzden kış aylarında ülke dışında sürüş yapmayı planlıyorsanız ilgili ülkenin ve bölgenin yerel yönetmeliklerini önceden araştırmanız gerekebilir.

4. OTOMOBİL LASTİKLERİ NE ZAMAN YENİLENMELİ?
Genel olarak lastik dişleri aşındığında yeni lastik satın almalısınız. Otomobil lastik diş derinliği ne kadar olmalı sorusunun cevabı ise: Türkiye’deki yasal limitin 1,66 mm olduğunu fakat uzmanların kış lastikleri için 3,97 mm, yaz lastikleri için 3,18 mm tavsiye ettiğini söyleyebiliriz.

Lastik dişlerinin iyi durumda olup olmadığını nasıl anlarsınız? Lastiklerin diş derinliğini kontrol etmenin en kolay yolu bozuk para testidir. Yaz lastiğiniz için, lastiğinizin diş oluğuna bir 50 kuruş yerleştirin. Madeni paranın kenarındaki “Türkiye Cumhuriyeti” yazısını görebiliyorsanız değişim zamanı gelmiş demektir. Kış lastiği için de aynı testi 1 lira ile yapabilirsiniz. Paranın kenarındaki altın renkli şerit lastik kanalının dışında kalıyorsa lastikleriniz aşınmış demektir. Her iki lastik tipinde de lastiğinizin dişlerini farklı yerlerden, ama özellikle dişlerin en hızlı şekilde yıprandığı dış kısımlarından kontrol etmelisiniz. Elbette lastik derinlik ölçer ile alacağınız ölçü daha doğru olacaktır.

Bazı otomobil lastiklerinde suyu uzaklaştıran ve dengeyi artıran yönlendirici diş deseni bulunur. Bu lastiklerin üzerinde lastiğin montaj yönünü gösteren ok işaretleri vardır. Lastiklerinizi değiştirirken hepsinin doğru yönde takıldığından emin olun. Yanlış takılan lastikler yolculukları daha gürültülü hale getirecek ve daha kısa sürede yıpranacaktır.

5. LASTİKLER NASIL SAKLANMALI?
Lastiklerin kullanılmadığında bile eskiyebildiğini biliyor muydunuz? Mor ötesi ışınlar, nem ve sıcaklık gibi etkenlerin tümü malzemenin yavaş yavaş bozulmasına neden olur. Bu nedenle diş derinliği yeterli olsa bile en fazla sekiz yılda bir yeni lastik satın almalısınız.

Jantlarınızı veya lastiklerinizi her değiştirdiğinizde ve yaklaşık 80 kilometre sürüş yaptığınızda jantların bijonlarını yeniden sıkmalısınız. Bu sadece bir önlem, ancak günlük kullanım sırasında belli durumlarda somunların gevşemesi mümkün.

Tekerleğin tümü, yani lastik ve jant değiştirildikten sonra lastikler yatay olarak ve üst üste koyularak saklanmalı. Jant takılı olmayan lastikleri ise dik konumda saklamalı ve zaman zaman döndürmelisiniz. İki seçenek için de mümkün olduğunca kuru, serin ve karanlık bir yer tercih edilmeli.

6. LASTİK YANAKLARINDAKİ KODLARIN ANLAMI NEDİR?
P245/40 R19 98V – Karmaşık mı? Şifre gibi görünen bu kodlara “lastik kodu” deniyor. Bütün lastiklerin yan kısımlarında belirli rakam ve harflerden oluşan böyle bir kod oluyor.

Kodu biraz kurcalarsak:
• Baştaki “P” harfi bu lastiğin ABD standartlarına göre üretilen P-metrik bir lastik olduğunu ve binek otomobillerde kullanılmak üzere üretildiğini belirtiyor. Lastik boyutunun başında harf olmasaydı, bu lastiğin Avrupa standartlarına göre üretilmiş Euro-metrik bir lastik olduğunu söylerdik.
• Lastik boyutuna ait ilk üç rakam lastik genişliğini gösteriyor. Yani bu lastiğin bir yanaktan diğerine olan genişliği 245 milimetre.
• Koddaki “40” rakamı boy/en oranını gösteriyor, bu da yüksekliğin lastik genişliğine oranının %40 olduğu anlamına geliyor.
• “R” harfi bu lastiğin “radyal” olduğunu, katmanların lastik boyunca radyal olarak yerleştirildiğini ifade ediyor.
• “19” sayısı jant çapını, bu lastiğin takılmasına uygun olan jant boyutunu gösteriyor; yani örnekteki lastiğimiz 19 inç çapında bir janta uygun.
• Kodun son kısmı (“98V”) lastik yük endeksi ve hız değerini gösteriyor. 98, yük endeksini veya uygun şekilde şişirildiğinde lastiğin ne kadar yük taşıyabileceğini ifade ediyor. Üniversal lastik yük endeksi tablosuna bakarsak 98 rakamının lastiğin 750 kilogram taşıyabileceği anlamına geldiğini görüyoruz. Sondaki “V” bu lastiğin tavsiye edilen yük kapasitesi altında sürdürebileceği maksimum hızı gösteren hız değeri oluyor. Bu değer A ile Z arasında olduğundan, “V” harfi azami 240 km/sa hızı sembolize ediyor.
• Yalnızca onaylı kış lastikleri kar tanesi sembolünü taşıyabilir ve bunu izleyen M+S (çamur ve kar) ibaresi dört mevsim lastiklerde de sıklıkla görülür. Lastiğin üzerindeki Ulaştırma Birimi rakamı lastiğin üretildiği zamanı gösterir. Örneğin “2519” lastiğin 2019’un 25. haftasında üretildiği anlamına gelir.

7. FARKLI LASTİK TİPLERİ NELERDİR?
Yaz ve kış lastiklerinden bahsettik. Peki başlıca diğer lastik tipleri nelerdir?

• Dört mevsim lastikler: Genellikle kışların ılık geçtiği güney bölgelerde yaşıyorsanız ve kar çok nadir görülüyorsa o zaman yıl boyunca her türlü hava koşuluna uygun ‘dört mevsim lastik’ kullanılması uygun olacaktır. Dört mevsim lastikler, yaz lastikleri ve kış lastiklerinin arasında bir yerde konumlanır. Bunlar temel olarak yaz lastiklerinin bazı özelliklerini barındıran kış lastikleridir.
• Düşük sürtünme oranına sahip lastikler: Bu tip lastikler sürtünme oranını azaltır; bu sayede yakıt ve elektrikten tasarruf edebilirsiniz. Kullanılan kauçuk bileşeni normal lastiklerden farklıdır. Daha düz oldukları için, daha az tutuşa sahiptir ve benzer tipteki lastiklerden daha az konfor sunar.
• M+S ‘çamur’ (mud) ve ‘kar’ (snow) anlamına gelir ve genellikle dört mevsim lastiklerde bulunur.
• Offroad lastikleri daha fazla kauçuk içerir, bu da asfaltsız yüzeylerde daha iyi performans göstermelerini sağlar. Ancak bu lastikler asfalt yüzeylerde aynı performansı gösteremezler.
• Runflat lastikler sayesinde lastiğiniz patladıktan sonra bile 80 km/sa hızla yaklaşık 80 kilometre daha yolunuza devam edebilirsiniz. Bu lastikler yalnızca lastik basıncı izleme sistemine sahip ve bu tip lastikler için onaylanmış otomobillerde kullanılmalıdır. Aksi takdirde lastiğinizin patlak olup olmadığını anlayamayabilirsiniz. BMW modellerinin çoğunda Runflat lastikler kullanıldığını da belirtelim.
• Yarış lastikleri çok az diş desenine sahiptir veya hiç diş deseni yoktur. Bu, lastiğin mümkün olduğu kadar büyük bir kısmının zeminle temas etmesini sağlar. Bu tip lastikler yağmurlu havada kullanıma uygun değildir ve ideal pist koşullarında en iyi çekişi sağlar. Ancak bu lastiklerin büyük çoğunluğu yolda kullanım için onaylı değildir.
• DOT R bileşenli lastikler temel olarak DOT gereklilikleriyle uyumlu olarak üretilmiş yarış lastikleridir. Lastiklerde oluklar bulunsa da bu lastiklerin seri üretim lastiklerle ilgisi yoktur. R bileşenli lastikler yasal olarak yolda kullanıma uygun olsa da ıslak asfaltta sürüş performansı oldukça düşüktür.
• Çivili kar lastikleri çekiş kuvveti oluşturmak üzere buzu kıran metal çivilere sahip kış lastikleridir. Bazı ülkelerde kullanılması yasaktır, bu nedenle yurtdışında sürüş yapacağınız bir seyahat planlıyorsanız bu durumu kontrol etmelisiniz.

8. LASTİKLERİN HAVA BASINCI NE KADAR OLMALI?
Doğru hava basıncı otomobil ve lastik üreticileri tarafından belirlenir. Lastikleriniz için doğru basıncı, genellikle otomobilinizin kapı dikmesi üzerinde, bagaj kapağında ya da otomobilinizin kullanım kılavuzunda bulabileceğiniz basınç tablosuna başvurarak öğrenmelisiniz. Lastik basıncı, sahip olduğunuz otomobile, lastik tipine ve yüke bağlı olarak değişir. Düzenli olarak, özellikle de uzun yolculuklara çıkmadan önce lastiklerin hava basıncını kontrol etmenizde yarar var. Ülkemizde lastik basıncı Psi birimi ile ölçülür. Eğer elinizde Bar cinsinden bir referans değer varsa, değeri 14.5 ile çarparak Psi cinsine çevirebilirsiniz.

9. LASTİK BALANS AYARI NASIL YAPILIR?
Lastiklerinizin balans ayarının yapılmamış olduğunu nasıl anlarsınız? En belirgin göstergelerden biri direksiyonun titremesidir. Tamir atölyelerinde lastiklerinizin balans ayarını kontrol edecek ve ayarı yapabilecek doğru aletler bulunur. Lastiklerin balans ayarının düzeltilmesi için jantın içine ve dışına ağırlık takılır.

10. SUDA KIZAKLAMA NEDİR?
Suda kızaklama herkes için korkutucu bir durum. Yol üzerinde lastiklerin tahliye edebileceğinden daha fazla miktarda su bulunduğunda, kızaklama gerçekleşir. Su, lastiğin altına doğru itilerek lastiği yol yüzeyinden ayıran ince bir film oluşturur ve lastiğin çekiş gücünü kaybetmesine neden olur. Bunun sonucunda direksiyon yönlendirmesi ve fren yapma kabiliyeti ortadan kalkar. Özellikle geniş (daha fazla miktarda suyu dışarıya doğru itmeleri gerekir) ve dişleri yıpranmış lastikler suda kızaklama görülmesi en olası lastiklerdir. Az miktarda diş kaldığında oluklar suyla dolar ve lastik suyu tahliye edemez. Aynı durum lastik basıncının doğru olmadığı durumlarda da meydana gelir.

Kızaklama olduğunda ne yapmalı?
Aniden suda kızaklama etkisiyle karşı karşıya kaldığınızda ne yapmalısınız? Ayağınızı gazdan çekin ama frene basmayın. Direksiyonu çevirmekten kaçının ve otomobiliniz manuel vitesli ise debriyaja basın. Lastiklerin yeniden yolla temas ettiğini hissedinceye kadar bekleyin.