İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE YOLCULUK ANILARI.

Direksiyonda anne ya da babanızın olduğu, sizinse arka koltukta oturduğunuz o günleri hatırlıyor musunuz? İki yanı ağaçlarla kaplı bir yoldan ilk geçişinizi? Yeşilin kaç tonu olduğunu saymaya yetişemediğiniz o günleri? İnsan, hep yeni bir şeyler keşfetmek ister ama anılara yolculuğun yeri başkadır. Anılara yolculuk her insanın kendi mağarası, kaçış rotasıdır. Bu yüzden yolları ezbere bilir insan. İklim krizi bugün, bu ezberi bozuyor. Orman yangınları, biyoçeşitliliğin azalması, doğal afetler yolculuk hafızamızı silmeden, gelin, iklim krizi ile yolculuk hafızamız arasındaki bağlantıyı keşfedelim.

İnsan her çağda değişen zaman ve dönüşen mekân anlayışıyla kendini ifade edebileceği kültürel araçlarını yaratmıştır. Sözlü kültürde anılar, yazılı kültür çağında yazı, hafızaya kodlanan bilginin yüzyılları aşan koruyucu alanlarını oluşturmuştur.

Yeni kültür ortamı olarak tanımlayabileceğimiz günümüzün sosyal medya ortamını oluşturan blog, Twitter, Facebook, Instagram vb. sanal ortamlar kültürün yaratıldığı, aktarıldığı, yaşatıldığı, paylaşıldığı yeni “kültürel bellek/anı” mekânları haline geldi.

Teknolojinin ve zamanın gerektirdiği bu gelişim insanın gözlem yeteneğini de geliştirdi. Yüzyıllar boyunca yolculuklarını yazıya döken insan, gezdiği yerleri, doğasını, güzelliklerini, dilini, toplumsal, mimari yapısını kaleme aldığı seyahatnamelerle haritalara yol gösterdi.

Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nden 16. yüzyıl Doğu Türkçesi ile yazılmış olan Babürname ve aynı yüzyılda Türk denizci Seydi Ali Reis tarafından kaleme alınmış olan Mirat’ül – Memalik’e kadar edebiyatımızın ilk gezi yazılarından günümüzün gezi bloglarına ya da influencer paylaşımlarına kadar yolculuk anılarına hafızamızın en ilham verici odalarını açmaya devam edeceğiz. Çünkü her yolculuk deneyimi, hayal gücümüzü geliştiren anların bütünüdür. Bu alışkanlığı tehlikeli hale getirense, sürekli kötü haberlere maruz kalmanın hayatta kalma içgüdülerini çok yüksek seviyede yaşamaya neden olması. Bir türlü adı konamayan stres ve konsantrasyon bozuklukları da burada devreye giriyor. Infinity scrolling ve doom scrolling’e karşı ekran zamanını kısıtlamak gibi önerilerse uzun vadede etkili olmuyor; çünkü bu kısıtlama isteği “yasak” ve “cazip” mekanizmalarını harekete geçirerek suçluluk duygusunu tetikliyor. Tam da bu nedenle, bunun yerine konabilecek küçük alışkanlıklar edinmek önem taşıyor. Takip edilen haber kaynaklarını sınırlı tutmak, tıklanma için korkutucu bir dil kullananlar yerine bağımsız gazeteciler, politikacılar veya aktivistleri izlemek de özellikle doom scrolling’e karşı kalkan oluşturabilecek bir diğer yöntem. 

Yolculuk esnasında edinmiş olduğunuz yeni deneyimler sizi eve geri döndüğünüzde başka biri haline getirme gücüne sahiptir. Gezeceğiniz ilham verici mekanlar ve tanışacağınız insanlar, zihninizde kilitli kalmış kapıları aralar. İçinde bulunduğu hayatın anlamlılığını, peşinden koştuğu hayallerin kendisini ve tutkularını ne kadar yansıttığını yolculuklarda keşfeder insan. “Ben kimim ve ne olacağım? Bundan sonraki hayatımda beni neler bekliyor? Hayatta olmak istediğim yerle şu an kendimi konumlandırdığım yer arasında ne kadar fark var? Bu farkı kapatmak için ne yapmam ve nereden başlamam gerekiyor?” gibi soruların cevabına daha kolay ulaşır insan. Bu yüzden her yolculuk aslında fiziksel olarak uzaklarda olsa da bir nevi insanın kendi içine çıkar. İnsan asıl yolculuğu kendi içine yapar.

“Başka bir yerde başka bir hayat mümkünmüş, geldiğim bu yerde farklı gerçeklikler varmış” hissi insana çok büyük güç verir. Çünkü insan zihni ister istemez bir süre sonra dünyayı yaşadığı hayatın içerisindeki ortamlar ve insanlarla olan etkileşimlerden yola çıkarak olumlu veya olumsuz bir biçimde yargılamaya başlar. Gittiği yerlerdeki alternatif yaşamlar, kişiye bundan sonrası için farklı yaşam seçenekleri olabileceğini ve isterse bu seçenekleri kullanabileceğini hatırlatır. Seçeneklerinin olduğunu hissetmek kadar kişiye özgüven ve keyif veren çok az şey vardır bu hayatta.

Dünyanın sıcaklığı her geçen gün biraz daha yükseliyor. 1.5 derece olan risk sınırı şimdiden 1.2, hatta 1.1 dereceye düştü. İklim mültecileri her geçen gün daha da yakınımıza geliyor. Ülkeler fosil yakıt tüketimini söz verdikleri seviyeye indiremedi. Şehirler söz verdiği atılımları yapamadı ve karbon ayak izi hedeflendiği seviyede azalmadı. Gıda israfının önüne geçilemedi ve açlık seviyesi yükseldi. Doğal su kaynakları tükenmek üzere ve dünya su krizi ile burun buruna. Artan orman yangınları nedeniyle her geçen gün büyük bir doğal karbon yutağımızı daha kaybediyoruz. Üstelik gezegenimizdeki biyoçeşitlilik kritik seviyede azaldı. 1929’dan bu yana 40.516.792 canlı, 10.056 kuş türü, 2.674 amfibi, balık ve diğer tür yok oldu. Tüm bunların anneannenizin yazlığına giden yoldaki zeytinliğe, reçel yaptığı o eşsiz kokulu güllere ya da dedenizin bisiklet sürmeyi öğrettiği yola yaklaşmasına engel olabilirsek, hafızamızın en özel odalarına sakladığımız yolculuk anılarımıza da sahip çıkabiliriz.